Laba’nın 27 Kasım’da başlayacak 10 derslik Yatırım Stratejileri eğitimi öncesinde, Türkiye’nin portföy yönetimi konusunda en tecrübeli isimleri arasında yer alan eğitmenimiz Aytaç Aydoğan ile günümüzde yatırım imkanları ve riskleri üzerine bir röportaj gerçekleştirdik. Keyifli okumalar!
Sizce borsaya ilgi duyan yeni yatırımcıların başlangıçta en dikkat etmesi gereken noktalar nelerdir?
Borsaya yeni başlayacak olan yatırımcılar, yatırım yapmayı planladıkları şirketleri veya borsa yatırım fonlarını iyi bir şekilde tanıyıp neye yatırım yaptıklarını anlamalılar. Şirketin ortaklık yapısı, mali ve finansal durumu, yönetim kalitesi, temettü ödeme durumu, borsa/endeks performansı (mutlak anlamda ve benzer şirketlere kıyasla) gibi faktörler en dikkat edilmesi gereken hususlardır.
Uzun vadede hisse senetlerinin en çok kazandıran yatırım enstrümanlarından biri olduğu bilinen bir gerçek iken, kısa vadeli türbülanslardan ötürü piyasalarda bazı dönemlerde satış trendleri ve dolayısıyla yatırımlarda kayıpların olabileceği hususu da yatırımcıların farkında olması gereken konular arasındadır. Şirketin kârlılığı, büyüme oranları, nakit akımlarının gücü ve sektör içindeki pozisyonu da dikkate alınması gereken faktörlerden birkaçıdır.
Uzun yıllar boyunca edindiğiniz tecrübelerinize dayanarak, değişen ekonomi dünyasında bireysel yatırımın geleceğini nasıl yorumlarsınız?
Bireysel yatırımcılar için yatırım yapılabilecek enstrümanlar ve platformlar son dönemde artmış ve kolaylaşmış durumdadır. Bu nedenle, yatırım yapılacak enstrümanların hangi risk ve getiri profilinde olduğu bireysel yatırımcılar tarafından iyi bir şekilde anlaşılmalıdır. Bununla birlikte, belirli bir temaya yatırım yapan ve profesyoneller tarafından yönetilen yatırım fonları da bireysel yatırımcılar tarafından değerlendirilebilecek enstrümanlar arasında bulunmaktadır. Tüm bunlarla birlikte, yatırımcının getiri beklentisi, harcayabileceği risk bütçesi, likidite gereksinimleri gibi hususlar da dikkate alınarak yatırımlar gerçekleştirilmelidir. Son olarak, yatırım danışmanları ile çalışılarak profesyonel destek alınması da en doğru yaklaşımlar arasında gösterilebilir.
Yatırım alanında en güncel konulardan birisi kripto para. Kripto paraya nasıl yatırım yapılır? Saklama yöntemleri nelerdir?
Türkiye’de oturan bir yatırımcı için; yatırımcının öncelikle fiat para evreninden kripto para evrenine geçmesi, yani elindeki Türk lirasını satıp istediği kripto parayı alması gerekmektedir. Buna imkan veren Paribu, Btcturk gibi çeşitli yerel kripto para borsaları mevcuttur. Bu borsalardan birinde hesap açıldıktan sonra borsanın vereceği hesaba borsa tarafından müşteriye sağlanan müşteri referans koduyla EFT yapılarak, borsadaki TL hesabına para aktarımı yapılabilir. Akabinde, borsada bulunan TL satılarak yerine herhangi bir kripto para alınabilir.
Bu kripto para yurtdışında bulunan herhangi bir borsaya serbestçe transfer edilip o borsada alım-satım yapılabileceği gibi, yatırımcının kişisel cüzdanına da serbestçe transfer edilebilir. Bu konuda cüzdan ve kripto paraların uyumlu olması gerekmektedir. Örneğin, Ethereum ağındaki herhangi bir token sadece Ethereum cüzdanına transfer edilebilir.
Eğer yatırımcı sıkça al-sat yapmak niyetindeyse parasını borsada tutması daha mantıklı olacaktır, ancak parasını borsada tuttukça borsanın batma riskini (bkz: FTX) taşıdığını da aklında tutmalıdır. Eğer bir müddet alım-satım yapılma niyeti yoksa, yatırımcının bu parayı kendi cüzdanına çekmesi daha mantıklı olabilir. Ancak burada yatırımcının cüzdanın şifresini kaybetmemesi çok önemlidir çünkü o şifre kaybedilirse o cüzdandaki kripto varlıklar sonsuza dek o cüzdanda kalırlar.
Düşen piyasalarda nasıl para kazanılır?
Düşen piyasalarda para kazanmak için türev araçlar kullanılabilir. Bu bağlamda, VIOP'taki vadeli kontratlarda satış yaparak, veya opsiyon piyasasında Put opsiyonu alarak ya da Call opsiyonu satarak düşüş yönünde pozisyon alınabilir. İlaveten, değeri düşmesi beklenen bir yatırım enstrümanı ile ters korelasyonu olan varlıklarda uzun pozisyon açmak da uygun bir strateji olabilir. Örneğin; petrol fiyatının düşüşünü bekliyorsanız havacılık sektöründeki hisse senetlerine yatırım yapmayı değerlendirebilirsiniz. Yatırımcılar bu piyasalara ilişkin detaylı bilgileri ve sözleşmelerin özelliklerini Borsa İstanbul üzerinden öğrenebilirler.
Sizce en kârlı yatırım aracı nedir?
En kârlı yatırım aracı her yatırımcının risk profiline ve piyasa koşullarına göre değişmektedir. Örneğin riski seven yatırımcılar için hisse senetleri, kriptolar uygun olabilirken, riskten kaçınan yatırımcılar için tahviller ve gayrimenkul daha uygun olabilir. Ayrıca yüksek enflasyon ortamında, korunma amacıyla enflasyona endeksli tahviller veya gerçek varlıklar (gayrimenkul, taşıt vb.) da yatırımcılar için genel olarak avantajlı olabilir. Yatırımcılar, piyasalarda oluşabilecek fırsatlara yönelik bir miktar nakit pozisyon da bulundurup, panik satışlarında alım yönünde pozisyon almayı değerlendirebilirler.
Günümüzde yatırım riskleri nelerdir? Bir yatırımcı risk yönetimi sürecinde hangi stratejileri uygulamalı?
En önemli yatırım riskleri enflasyon, piyasa riski, kredi riski ve likidite riskidir. Öncelikle, dünyada ve Türkiye'de enflasyonun yüksek olması nedeniyle yatırım stratejileri bu doğrultuda oluşturulmalı, varlıkların değerini korumak ve mümkünse artırmak amaçlanmalıdır. Bu nedenle, enflasyona endeksli yatırım araçları (TÜFEX, gayrimenkul, yüksek kâr marjlı, istikrarlı büyüyen, ve ihracat yapan şirketlerin hisse senetleri), kısa vadeli döviz tahviller ve eurobondlar ilgili risklerden korunmaya yönelik uygun araçlar olabilir.
Uzun vadeli yatırım hisse seçim kriterleri nelerdir?
Değer yatırımı yapan başarılı yatırımcılar portföylerindeki şirketlerin büyüme odaklı olmasını, düzenli kâr elde etmesini ve istikrarlı bir nakit akışına sahip olmasını tercih ederler. Bunlara ilaveten kurumsal yönetim, şeffaflık ve hesap verilebilirlik, sektörel rekabetteki durum gibi kalitatif faktörler de dikkate alınmalıdır.
Bir şirketin finansal, operasyonel veya yönetim konusunda alanında en iyiler arasında olması uzun vadede portföylerde yer edinmesi için en anlamlı faktörler olarak karşımıza çıkar. Yatırımcılara Warren Buffett, Charlie Munger, Terry Smith gibi uzun vadeli yatırım alanında en başarılı isimlerin kitaplarını okumalarını ve yatırım stratejilerini takip etmelerini önerebiliriz; zira bu yatırımcılar piyasalardaki türbülans dönemlerinde panik olmadan, güçlü finansallara sahip olan ve başarılı buldukları şirketleri portföylerine iyi fiyatlardan dahil etmeyi başarabilmiş ve uzun vadede kazanç elde etmişlerdir.
Yüksek enflasyon döneminde yatırım yapılabilir mi?
Yüksek enflasyon döneminde ilk amaç varlıkların değerini korumaya çalışmak olmalıdır, zira enflasyon birçok yatırımcıyı ve tüketiciyi doğrudan etkileyen bir faktördür. Ancak enflasyon ortamında daha iyi performans gösteren şirketlerin hisse senetleri de bulunmaktadır. Örneğin perakende (gıda, giyim), otomobil, enerji sektörü şirketleri bu doğrultuda değerlendirilebilir.
Peki yatırımcılar enflasyon karşısında sermayelerini nasıl koruyabilirler?
Enflasyona karşı paranızın değerini korumak için, TÜFEX olarak bilinen ve ülkemiz Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından ihraç edilen TÜFE'ye Endeksli Tahviller, perakende sektörü şirketlerinin hisse senetleri ve gayrimenkul portföylerde değerlendirilebilir. Ayrıca birbirleriyle korelasyonu düşük veya negatif olan yatırım fırsatlarını portföylere dahil etmek de uzun vadede getiriye katkı sunar.
