Aralık ayı geldiğinde, taze başlangıçların umuduyla kendimize spora başlamak, yeni bir dil öğrenmek, belki daha sık seyahat etmek veya daha sağlıklı beslenmek gibi hevesli hedefler koyarız. Ancak soğuk havalar, kısalan günler ve hayatın yoğunluğuyla birlikte çok geçmeden hedeflerimizi özenle yazdığımız defterler toz tutmaya başlar bile. Peki bu tam olarak neden böyledir?
Bu makalemizde, neden kendimize kişisel gelişim hedefleri belirlemek için genellikle yılbaşını tercih ettiğimizi, bu hedeflere ulaşırken niye başarısız olduğumuzu ve bu yılın o hedeflerin gerçekleşeceği yıl olması için neler yapılabileceğini inceliyoruz. Unutmayın ki, zamanınız sizin kontrolünüzde ve hedeflerinize ulaşmak için hala çok geç değil!
Yeni Yıl, Yeni Ben Miti Neden Kaynaklanıyor?
“Bu sene sigarayı bırakacağım”, “Pazartesi günü diyete başlıyorum.” Bu cümleler tanıdık gelebilir. Kendimize bir hedef belirlerken çoğumuz yılbaşını, ayın ilk gününü veya pazartesiyi bekleriz. Bunun arkasında yatan sebep, psikolojide “Yeni Başlangıç Etkisi” olarak bilinir. Bu etki, kişinin geçmişte yaptığı hataları ve başarısızlıkları zihinsel olarak bir süngerle silip adeta yeni bir sayfa açmasına olanak tanır.
Yılbaşı, doğum günleri, haftanın veya ayın ilk günü gibi yeni başlangıçlar, geçmişteki kusurlarımızı arkamızda bırakarak, bizi yaşamımızda büyük bir resmi görmeye teşvik eder. Ek olarak, bilgiyi işleme ve tercih oluşturma biçimlerimizi değiştirerek bizi arzularımızın peşinden gitmeye motive edebilir. Örneğin, Google arama verileri kullanılarak yapılan bir araştırma, “diyet” ve “spor” içeren aramaların yılbaşında, ayın ve haftanın ilk günlerinde arttığını göstermiştir.
Yeni başlangıçlar bir motivasyon aracı olarak bizi teşvik edebilir, ancak hedeflerimize ulaşmak için çok daha fazlası gerekmektedir.
Neden Hedeflerimizden Vazgeçiyoruz?
Yılbaşında yeni hedefler belirlemek, dünyanın neresinde olursak olalım, aynı gün aynı başlangıcı kutladığımızdan dolayı küresel bir gelenek haline gelmiştir. Bu süreçte, geçtiğimiz yılı değerlendirirken, geleceğimizi nasıl iyileştirebileceğimizi düşünerek bir karar verme arzusu hissederiz. Ancak, geleceğimize dair umut dolu hedeflerimiz yılbaşı heyecanının ardından normal yaşantımıza döndüğümüzde zamanla göz ardı ettiğimiz arzulara dönüşür.
2020'de yapılan bir çalışmaya göre, yeni yıl hedefleri takip edilen katılımcıların %77'si yılın ilk haftasında hedeflerine sadık kaldığını belirtirken, bu oran iki yıl sonunda %19'a düşmüştür. Bu süre zarfında, hedeflerine ulaşmayı başaran katılımcılar, hedeflerini belirlemeden önce SMART metodu hakkında bilgilendirilen ve düzenli olarak motivasyon kontrolü yapılan grup olmuştur.
Şubat ayıyla birlikte siz de hedeflerinizden uzaklaştığınızı düşünüyorsanız, hedeflerinizi gözden geçirerek onları “yapılandırma”nın zamanı gelmiş olabilir.
Bu Sene, O Sene Olabilir mi?
Zaman, her ne kadar insanlık olarak farklı anlamlar yüklediğimiz bir konsept olsa da günün sonunda 1 Ocak ve 1 Şubat arasında bir fark bulunmaz. Yani, hedeflerinizi gerçekleştirmek için henüz geç değil. Peki hedeflerinize ulaşmak için nasıl bir yöntem izleyebilirsiniz?
Zeigarnik Etkisi
Zeigarnik Etkisi, psikolog Bluma Zeigarnik tarafından keşfedilen ve tamamlanmamış görevlerin, tamamlanmış görevlere kıyasla daha iyi hatırlandığını savunan psikolojik bir fenomendir. Zeigarnik, çocuklarla gerçekleştirdiği bir deneyde onlara farklı görevler vermiş ve grubun yarısının görevleri tamamlamasına izin verirken, diğer yarısından sürecin ortasında durmalarını istemiştir. Araştırmanın sonucunda çocukların tamamlayamadıkları görevleri, tamamladıkları görevlerden daha iyi hatırladığını gözlemlemiştir.
Burada bir tuhaflık olduğunu düşünebilirsiniz çünkü günlük veya iş hayatımızda yapmamız gereken, yarım kalan ama unuttuğumuz birçok görevimiz olur. Yılbaşında kendimize belirlediğimiz hedefler de bu kategoriye dahildir. Bu konuyla ilgili olarak Zeigarnik, etkinin ortaya çıkması için temel şartın eylemi gerçekleştirmeye yönelik kesin bir niyet bulunması gerektiğini belirtmiştir. Ortada böyle bir niyet yoksa, eylem bilinçte bir iz bırakmaz ve dolayısıyla davranışlarımız üzerinde de bir etkisi olmaz.
Zeigarnik Etkisi’nden yararlanmak için yılbaşında koyduğunuz hedefleri gözden geçirerek, gerçekten ulaşmak istediğiniz hedeflere odaklanabilirsiniz. Ancak, bu hedef çok genel veya ulaşılabilir değilse, sıradaki aşama, gerçekleştirmeyi niyetlediğiniz hedefi ulaşılabilir kılmaktan geçer.
SMART Metodu
Hedeflerinize ulaşmanın en etkili yolu, hedeflerinizi belirlerken spesifik olmaktır. SMART metodunu kullanarak, hedeflerinizi daha küçük parçalara ayırıp onları günlük yaşamınızın bir parçası haline getirebilirsiniz:
- Specific (Spesifik): Daha sağlıklı beslenmek, kilo vermek ya da yeni dil öğrenmek çok genel ve zaman içinde vazgeçmesi kolay hedeflerdir. Bu hedefleri daha ulaşılabilir kılmak için belirlediğiniz hedefte ulaşmak istediğiniz noktayı net olarak tanımlamanız gerekir.
- Measurable (Ölçülebilir): Kendinize kesin bir hedef belirledikten sonra, ilerlemenizi takip edebileceğiniz bölümlere ayırabilirsiniz. Örneğin, yeni bir dil öğrenmek istiyorsanız, öğrenmek istediğiniz dilde hangi seviyeye ulaşmak istediğinizi belirleyebilirsiniz.
- Achievable (Ulaşılabilir): Hedeflerimiz gerçekçi olmadığında, onlardan vazgeçme ihtimalimiz yükselir. Bu noktada günlük yaşamınızı düşünerek ulaşmak istediğiniz seviyeyi gerçekçi bir şekilde belirlemeniz gerekir.
- Relevant (İlgili): Yoğun bir günlük yaşantınız varsa, her gün üç saatinizi ayırmanızı gerektiren bir hedef belirlemek başarısızlıkla sonuçlanabilir. Belirlediğiniz hedefin, genel planlarınıza ve değerlerinize de uyumlu olması gerekir.
- Time-bound (Zamana Bağlı): Bir hedefe ulaşmak için en kritik noktalardan biri o hedefi ne kadar süre içerisinde gerçekleştirmek istediğinizi belirlemektir. Yılbaşı hedeflerinde genelde tüm yılı baz aldığımız için “Henüz zamanım var” algısına kapılabilirsiniz. Ancak hedeflerinize ulaşma tarihiniz 31 Aralık olmak zorunda değildir. Bugün hedeflerinizi yeniden şekillendirerek yıl bitmeden kendinizi bambaşka bir seviyede bulabilirsiniz.
12 Hafta Metodu
Yılbaşında, genelde olduğu gibi yıllık hedefler belirlemek, zaman algısını olumsuz yönde etkileyebilir. Brian P. Morgan, bu sorunu aşabilmek için “12 Hafta Metodu”nu önerir. Metodun temel prensibi, SMART tekniğinde incelediğimiz gibi büyük hedefleri daha küçük ve yönetilebilir görevlere bölerek, her hafta bu görevler üzerinden ilerlemektir.
Hiçbirimiz haftanın her günü işe, aileye, uykuya, sağlıklı kalmaya ve diğer hedeflerimize aynı oranda zaman ayıramayız. Ancak yıllık odak noktanızı 12 haftaya daraltırsanız, kendinize bir alternatif yaratmış olursunuz. Yeniden şekillendirdiğiniz hedefleri 12 haftalık bir sürece yayarak hem önceliklerinizi daha net belirleyebilir, hem de hedeflerinize ulaşma ihtimalinizi artırabilirsiniz.
2024’ün Şubat ayında ve yılbaşı heyecanından çoktan uzaklaşmış olabiliriz. Belki hedeflerimizi unutmaya başladık, belki de tamamen vazgeçtik. Ancak, Zeigarnik Etkisi, SMART Metodu ve 12 Hafta Metodu ışığında hedeflerinizi gözden geçirerek, önümüzdeki yılı beklemeden hedeflerinize giden yolda bugün daha emin adımlarla yürümeye başlayabilirsiniz.
