2006'da Avustralyalı bilim adamları stajyerlerden yeterliliklerini derecelendirmelerini isteyerek bir çalışma yürüttüler. %75'ten fazlasının tıbbi prosedürleri çok iyi bildiklerinden ve hatta başkalarına öğretebileceklerinden emin olduğu ortaya çıktı. Ancak gerçekte, bu tür yeteneklere sahip insanların %20'den daha az bir oranda olduğu ortaya çıkmıştır. Bu vaka, insanların gerçekte olduklarından daha zeki olduklarını düşündükleri bilişsel bir önyargı olan Dunning-Kruger etkisini mükemmel bir şekilde göstermektedir.
Dunning-Kruger Etkisi Nedir?
Bu etki ilk olarak 1999'da Cornell Üniversitesi psikologları David Dunning ve Justin Kruger tarafından tanımlandı.
Üniversite öğrencilerinden kendi mantıksal düşünme becerilerini değerlendirmelerini ve akranlarından ne kadar daha iyi olduklarını tahmin etmelerini istediler. Buna ek olarak, araştırmacılar katılımcıları gramer, mizah, mantık alanlarında test ettiler ve öğrencilerin ilerlemeleri hakkındaki görüşlerini gerçek performanslarıyla karşılaştırdılar.
Sonuçlar şaşırtıcıydı. En alttaki %25’lik kesimden puan alan kişiler, sıralamada üst sıralarda yer alacaklarından emindi. Öte yandan, ilk %25'teki katılımcılar ise notlarının gerçekte olduğundan daha düşük olacağına inanıyorlardı.
Bu tür sonuçlar, Dunning-Kruger teorisinin ayna etkisine sahiptir. Yetkinliği en düşük seviyede olan insanlar genellikle yetenekleri hakkında yanılsamalar yaşarlar. Tam tersi seviyedeki daha bilgili insanlar ise kendilerini hafife alma eğilimindedir.
Üst Biliş Sorunu
Araştırmacılar, etkinin bir nedeninin üst biliş veya kişinin kendi düşüncelerini ve eylemlerini analiz etme yeteneği ile ilgili bir sorun olduğunu söylüyorlar.
İnsanlar genellikle kendilerini sadece sınırlı ve öznel bakış açılarından değerlendirirler. Bunun bir sonucu olarak ise kendilerini daha bilgili ve diğerlerinden daha üstün görüyorlar.
Üstbiliş pratiği, benmerkezci bakış açısını terk etmeyi ve kendini dışarıdan incelemeyi içerir. Varsayılan olarak akıllı, eğlenceli ve ilginç olduğumuza gönülsüzce inanmak yerine, konfor alanımızdan daha sık çıkmalı ve kendimizi daha objektif değerlendirmeliyiz.
Beceriksizliğin "Çifte Yükü"
Dunning-Kruger etkisine kapılan insanlar kendi düşüncelerini analiz edemezler ve bu nedenle "çifte bir yük" taşırlar. Bu yük cehalet ve cehaletlerinin bilmezliğidir. David Dunning, herhangi bir alanda sınırlı bilgiye sahip olanların hatalı sonuçlara varmakla kalmayıp beceriksizlikleri nedeniyle bunu fark edemediklerini öne sürüyor.
"Çoğu durumda, cehalet insanların şaşkın veya temkinli olmasına neden olmaz. Bunun yerine, beceriksiz insanlar genellikle kendilerine bilgi gibi görünen şeylerle desteklenen güvenlerini yersiz yere yerleştirirler."
Dunning, Pacific Standard için bir makalede yazmıştır.
Az Bilgi Özgüvene Yol Açar!
Bazen belli bir alanda küçücük bir deneyim bile insanların yanlışlıkla bilmeleri gereken her şeyi zaten bildiklerine inanmalarına ve hatta bir uzman olduklarını iddia etmelerine yol açar.
Bu, 2014 yılında Tony Yates ve Edmund Marek tarafından yayınlanan bir çalışmayı doğrulamaktadır. Yazarlar, Oklahoma'daki 536 lise öğrencisi örneğinde, biyoloji derslerinin evrim teorisini anlama üzerindeki etkisini izlediler.
Öğrencilerle biyoloji dersinden önce ve hemen sonrasında detaylı görüşmeler yapıldı. Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, eğitim sonunda evrimle ilgili soruların doğru cevap sayısı arttı. Ancak öğrencilerin bu bilginin yeterli olduğuna dair güvenleri de artmıştır.
Çalışma, eğitimin bize bildiklerimizi ve bilmediklerimizi ayırt etme yeteneği vermekle kalmayıp, aynı zamanda yeterliliğimizi değerlendirme yeteneğimizi de körelttiğini doğruluyor.
Bunun bir nedeni, insanların günlük yaşamda becerileri hakkında nadiren olumsuz yorumlar almalarıdır. Buna incelik, diplomasi veya başkalarına saygı ne demek isterseniz onu söyleyebilirsiniz, ancak alacağımız sonuç aynı. İnsanlara hatalarını söylemekten genellikle kaçınıyoruz!
Dunning-Kruger Etkisine Kimler Kapılır?
Bu herkes için geçerli olabilir.
Çünkü ne kadar bilgili ve tecrübeli olursak olalım, herkesin zayıf olduğu alanlar vardır. Ayrıca, Dunning-Kruger etkisi, düşük zekanın bir işareti olarak kabul edilmez. Akıllı insanlar da bu fenomenle karşı karşıyadır.
Nebraska Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırmada, öğretmenlerin %68'i öğretme becerisi en gelişmiş olan %25’lik dilimde olduklarını düşündü ve %90'dan fazlası becerilerini ortalamanın üzerinde değerlendirdi. Bu durum ise zaten matematiksel olarak imkansızdı!
BT şirketlerinde yapılan benzer bir araştırma, programcıların %32 ila %42'sinin kendilerini kuruluşlarında ilk %5'lik dilimde gördüklerini ortaya koydu.
Bu, tanınmayan cehalet sorununun herkesi ilgilendirdiğini göstermektedir. Hiç kimse her alanda uzman olduğunu iddia edemez. Bu etkiyi tanımanın önemli bir adımı ise, bu tür istatistiklerin kolayca bir parçası olabileceğinizi kabul etmektir.
Dunning-Kruger Etkisi Her Yerde!
En güncel araştırmalar, tıp ve politikadan bihaber şarap garsonlarından aşı karşıtlarına kadar her alanda Dunning-Kruger etkisine rastlandığını ortaya koymuştur.
2018'de yayınlanan bir araştırmaya göre, siyasetten nispeten cahil olan Amerikalılar, özellikle kendilerini bir partinin veya diğerinin destekçisi olarak görüyor ve genellikle konuyla ilgili bilgilerini abartıyorlar.
Dunning ve Kruger tarafından yapılan bir araştırma da benzer bir sonuç gösteriyor. Silah sahiplerinin %80'den fazlası güvenlik önlemleri konusunda yeterince bilgi sahibi olmadan, bilgilerini fena halde abartıyorlardı.
Dunning-Kruger etkisi, basit bir akademik merakın sonucu ve özel bir durum gibi görünse de gerçekte her yerden bizi kuşatır ve adeta hayatımızı etkiler.
Dunning-Kruger Etkisinden Kaçınma Yolları
Bu fenomenin kurbanı olmaktan kaçınmak için, bilginizi ve sonuçlarınızı körü körüne kabul etmek yerine dürüstçe ve düzenli olarak sorgulamalısınız.
Neyse ki, Dunning-Kruger etkisinin şaşırtıcı derecede basit bir kaçış yöntemi var. O da geri bildirimdir. İşimizi iyi yapıp yapmadığımızı öğrenmenin en iyi yollarından biri, yetkinliği inkar edilemez olan kişilerden bir değerlendirme talep etmektir. Ancak bu stratejinin anahtarı, söyleyeceklerini gerçekten duymak ve doğal savunuculuğumuzla mücadele etmektir!
